Agotha Kristof-en: "KOADERNO HANDIA"

LABURPENA


Ama-semeak hiri haunditik irten eta hiri txikira joaten dira trenez, amonaren etxeruntz. Hiria aillegatutakoan ez dago inor kalean. Ez autorik, ez jenderik, militar batzuk bakarrik kamioiarekin. Hiria zeharkatu eta hesi bati jarraituz etxe batera iristen dira. Etxe horrek baratz handi bat du. Ama sartu eta semeak kampoan geratzen dira. Hortik pixkatera ama emakume zahar batekin ateratzen da eta amona zela esaten diete mutilei. Amonaren etxea nahiko handia da, tximinia beti piztuta zeuka. Amonaren logela beti itxita egoten da. Etxean ere atzerriko militar bat bizi da. Bere gelara baratzetik sartzen da, baina beti itxita dago. Amona zaharra da eta lan asko egiten du baratzean, animaliekin, azokan...
Egun batean, amonak janaria irabazi egin behar diela esaten diete, eta afaldu gabe eta kanpoan lo egiteko esan diete. Mutikoek basoaren ondoan dagoen errekan, zubia eraiki dute, eta arrainak arrapatzen dituzte. Urrutiago ezin dute joan zergaitik militarrak egindako muga dago. Amona beti bronka botatzen eta jotzen ari zaie eta egun batean minik ez sentzitzeko entrenatzen dira mutikoak elkarrekin jotzen. Liburuak eta koadernoak erostera joaten dira mutikoak, baina ez dute dirurik eta eta dendariari kadernoak lanaren truk eskaintzen diote. Dendaria aserre koadernoak ematendizkiote. Mutikoen etxe ondoan beste etxe zahar eta ondatu bat zegoen. Etxe hortan emakume itxu bat bizi da bere alabarekin. Mutikoek erbiezpain deitzen diote. Behin zelaian zeuden eta erbiezpai azaldu ze bere txakurrarekin. Erbiezpain txakurrarekin “jolasean” aritu zen.
Mutikoek eskolara ez ziren asko joaten eta etxean ikasten zuten idazten eta irakurtzen. Mutikoak ez ziren dutxatzen eta ez zuten erropa garbitzen. Amak noizbehinka bidaltzen zieten dirua eta horrela botak eta erropak erosten zituzten. Nohizbehinka ofizialen bat joaten zen etxeetara eta mutikoekin hitz egiten zuen pixkat.
Egun batean neska bat joan zen amonaren etxera jateko gauzak erostera apaizarentzat. Mutikoak eraman zituen apaiz etxera erropak eta haiek garbitzera. Mutikoak dutxatu eta sexua praktikatu zuten. Hortik aurrera astebururo eramaten zituen. Apaizak liburuak ematen zizkien mutikoei eta irakatxi egiten zien. Apaizak ere erbiezpaini eta bere amari laguntzen zien dirua emanez. Neskamea mutikoaren etxera joaten zen eta ordenantzarekin egoten zen logelan eta mutikoek espiatu egiten zieten tetxuko zuloetatik. Ordenantzak neskameari opariak egiten zizkion. Handik denboratara alarma deiak hhasi ziren eta jendea aterpe bila hasten da. Dena bobardeatzen hasten dira eta gizon batek soto batera eraman nahi diete mutikoei baina ez dute nai joan. Sotoan jende asko dago, eta gizona ikatz artera egiten du jauzi. Mutikoak ateratzen saiatzen dira baino emakume batek ez diete ateratzen uzten. Azkenean neskari koxk egin eta ateratzen dira. Ondoren arropa bila joan ziren apaizetxera neskamearekin, eta kaletik militarrak eta umeak, gizonak, emakumeak eta agureak zijoazten marradun pijamekin. Neskameak, emakume bati ogia eskeini eta hartu behar zuenean kendu egin zion iseka eginez. Apaiza beti umeak otoitz egiteko esaten zien baina umeek ez zioten kasorik egiten. Amonaren etxera joan eta amona buruz bera zegoen odoletan, umeek altxatu eta odola garbitzu zioten, eta ohera eraman zuten. Hurrengo egunean polizia batzuk etxera joan ziren eta dena erregistratzen hasi ziren, baina ez zuten ezer aurkitu. Komisariara eramaten dituzte gazteak eta interrogatzen hasten zaie. Galderak egin eta ez zuten aitortu eta paliza bat eman zioten ea aitortzen zuten baina ez zuten ezer esan. Urrengo egunean ofiziala sartu zen eta mutikoak ospitalera eraman zituen eta polizia eraman zuten. Amonaren etxera eraman eta ohera joaten dira. Esnatutakoan afaltzera joaten dira eta amonak ea konfetsatu duten esaten die eta mutikoak ezetz esaten dute.
Afaria amaitu baino lehen agure bat joan zen etxera, amonak etxetik ateratzeko esan zien mutikoei. Hauek sukaldeko lehioaren azpian jarri ziren beti bezela gauzak entzuten eta lehengusu bat zutela esan beharko zuten. Mutikoek lehengusuari ez zioten kasu asko egiten, neskak beraiekin egin nahi zuen lo sukaldean, baina mutikoak ganbaran lo egingo zutela esan zioten neskari. Mutilak ohera joan ziren eta zulotik amona ikusi zuten eta berak lehengusua akabatzeko plana egiten ari zen. Hurrengo goizean mutikoak amonari ez ziotela utziko esan zioten. Lehengusua beraikein lasaitu zen, bera herrira joaten zen eta gero eta beranduago aillegatzen zen. Egun batean lehengusuari segi eta hillerri ondora aillegatu ziren. Lehengusua mutil koadrilla batekin juntatu zen. Gaualdea aillatu zenean beste mutilak joan eta lehengusua mutil batekin joan zen kale baztar batera eta mutilak etxera joan ziren.
Apaiz etxera joan ziren liburuak itzultzera eta apaizak konfetxatzeko esan zien baina mutikoak ezetz esaten zien baino apaizak bedein katu egin zien. Hurrengo egunean kanpamenduan zeuden soldaduak ihes egin zuten eta ofiziala mutikoetaz agurtu eta ospa egin zuen baina berataz gogoratzeko diskak eta gramofonoa oparitu zizkien. Gau batean leherketak eta tiroak entzuten ziren eta mutikoak kalera joan ziten begiratzera eta kampalekua sutan zegoen. Goizean etxetik atera eta kanpalekura joan ziren begiratzera eta txabolak sutan zeuden eta montoi batzuetan hezur belztuak eta gorpu erreak zeuden bai zaharrak eta gazteak. Hurrengo egunean jeep militar bat joaten da eta hortatik mutikoen ama jaiesten da eta berarekin joateko esten diote, baina mutikoek ezetz esaten diote. Eztabaidan ari diren bitartean eztanda bat gertatzen da eta ama eta bere alaba gaztea akabatzen dute. Jeepak alde egiten du eta amonak aitzurra hartzeko esaten diote eta ama eztaltzen dute lurrez zulo batean. Gau guztian tiroak eta eztandak egon ziren, ez zuten lorik egin. Goiza aillegatutakoan jeep bat etorri eta lehengusuarengaitik galdetzen dute eta eraman egiten dute. Beste soldaduak uniforme ezberdina eramaten dute. Erbiezpainen etxera joan ziren eta erbiezpainen ama mahaiaren gainean zegoen etzanda, erbiezpainen logelara joan ziren eta han zegoen biluzik eta bortxaturik. Bere amak soldaduak izan zirela esan zuen eta oso ondo pasatu zuela hil bahino lehen esan zuen. Ondoren etxeari su emateko esan zien mutikoei. Hori egin eta amonaren etxera abiatu ziren, hortara aillegatutakoan umeak ez zuten amona ikusi eta bere gelara lehiotik sartu eta lo zengoen eta medikuari otsein zioten. Medikuak gaixo zegoela esan zuen eta elbarri geratuko zela esan zien, baina amona ondo zegoen. Amonak hurrengo aldian pozoia botatzeko esan zien. Hurrengo egunean mutikoen aita aillegatuzen etxera eta amarengandik galdetu zuen eta amonak lorategian zegoela esan zion eta aitak desenterratu egin zituen gorpuak eta alde egin zuen. Hortik urte batzuetara amonak beste atake bat eduki zuen eta pozoitu egin zuten esan bezala. Gau batean aita aillegatu zen berriz ere eta laguntza eskatu zien mutillei frontera pasatzeko. Hurrengo egunean mutikoak plan bat egin eta aitari hesira lagundu zieten. Gurutzatzen hasi zenean mina bat zapaldu eta hil egin zen. Horduan mutikoetako batek hesia pasatu zuen.


Niri liburu hau bastante gustatu zait zeren eta gauza asko kontatzen ditu modu laburrean eta gerraren ondorioak kontatzen ditu.